23.05.2014

Branice. Zespół dworsko - parkowy

Na wschód od Placu Centralnego w odległości ok. 5 km znajduje się wieś należąca niegdyś do możnego rodu Branickich. Każdy, kto pragnie poznać historię Nowej Huty powinien się tam wybrać. Po raz pierwszy o tej ciekawej miejscowości dokumenty wspominają w 1250 roku, kiedy to wojewoda krakowski Klemens z Ruszczy otrzymał od księcia Bolesława Wstydliwego zezwolenie na połów bobrów.

Branice. Zespół dworsko - parkowy

Branickim herbu Gryf zawdzięczamy wzniesienie tzw. lamusa - renesansowej wieży mieszkalno-obronnej, którą zaprojektował włoski architekt Santi Gucci.

Renesansowy lamus

Talent mistrza podziwiać możemy w sali pierwszego piętra, gdzie uwagę przykuwają rzeźbione w wapieniu pińczowskim kominek i portal.

Kominek i portal

Wokół tarczy herbowej widnieją litery, które czytamy: IDRBCZCN Ioannes de Ruszcza Branicki, Castellanus Zarnowiensis, Capitaneus Niepolomicensis. (Jan z Ruszczy Branicki, kasztelan żarnowiecki i starosta niepołomicki).


Ostatni męski przedstawiciel rodu hetman wielki koronny, kasztelan krakowski Jan Klemens Branicki zmarł w 1771r. W kościele p.w. ŚŚ Apostołów Piotra i Pawła w Krakowie zobaczyć możemy cztery gryfy symbolizujące herb Branickich, pozostałe z castrum doloris tego magnata, wykonane w l. 1776-77 wg proj. Jana Sękowskiego. Piąty gryf większych rozmiarów, wydobyty z krypty, dostępny jest obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego.

Po Branickich majątkiem władała rodzina Badenich, budowniczowie parterowego klasycystycznego dworu. Jednym z uchodźców z Królestwa Polskiego po powstaniu listopadowym był pułkownik Michał Badeni. Jak pisze Maciej Miezian: „(…) Przeniósłszy się do Galicji, zamieszkał w Branicach, gdzie, jak pięknie określa „Złota księga szlachty polskiej” Żychlińskiego, „obyczajem starych wojskowych wziął się do uprawy ziemi, której w walce orężnej obronić nie można było” (…)”.
Po wydarzeniach rewolucji krakowskiej 1846r. powrócił do wsi „(…) i wraz ze swoimi synami, z których jeden został w przyszłości najbliższym współpracownikiem margrabiego Wielopolskiego, a drugi namiestnikiem Galicji i premierem Austrii, gospodarował na majątkach w Branicach i Wadowie”.

 

 
Rozpoczęciu budowy kombinatu metalurgicznego i nowego miasta w pobliżu Krakowa w 1949r. towarzyszyły zakrojone na szeroką skalę prace archeologiczne.

W wyniku tych badań obszar najmłodszej dzielnicy Krakowa należy dziś do najlepiej przebadanych terenów w kraju, a uzyskane materiały zabytkowe wniosły istotny wkład w poznanie prahistorii ziem Polski. Gospodarzem zespołu dworsko-parkowego w Branicach jest obecnie Muzeum Archeologiczne w Krakowie Oddział w Nowej Hucie.



Źródła:

  1. Górski J., Branice zespół dworsko-parkowy /folder/
  2. Miezian M., Nie od razu Nową Hutę zbudowano (dzieje Regionu Kraków – Wschód od 5. tysiąclecia p.n.e. do 1947 roku), Kraków 2002, ss. 22 - 23, 44
  3. Strona internetowa Muzeum Archeologicznego w Krakowie